Thế giới đứng trước nguy cơ thiếu nguồn nước sạch

Khoảng 2,1 tỷ người trên thế giới chưa được tiếp cận với nước uống được quản lý an toàn.

Mặc dù nước bao phủ 71% bề mặt Trái Đất, nhưng nhiều khu vực trên thế giới thế giới đang phải chịu đựng tình trạng thiếu ngồn nước sạch trầm trọng. Nếu không có các biện pháp quyết liệt, cuộc khủng hoảng nước có thể gây ra nhiều hệ lụy.

Tình trạng đáng báo động

Ngày 26/8, Liên hợp quốc (LHQ) đưa ra cảnh báo, tiến trình hướng tới mục tiêu bao phủ toàn cầu về nước sạch và vệ sinh đang chậm hơn nhiều so với yêu cầu, khi còn 2,1 tỷ người chưa được tiếp cận với nước uống được quản lý an toàn.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF), năm 2024, cứ 4 người trên thế giới thì có 1 người chưa được tiếp cận nước uống an toàn; trên 100 triệu người vẫn phải sử dụng trực tiếp nguồn nước mặt từ sông, hồ, kênh rạch. Tình trạng thiếu nước sạch chậm cải thiện khiến hàng tỷ người đối mặt nguy cơ cao về bệnh tật.

Nghiên cứu chung của WHO và UNICEF cho thấy thế giới đang đi chệch mục tiêu bao phủ toàn cầu các dịch vụ này vào năm 2030. Từ năm 2015 đến nay, 961 triệu người đã được tiếp cận nước uống được quản lý an toàn, nâng tỷ lệ bao phủ từ 68% lên 74%, song còn 28 quốc gia - chủ yếu ở châu Phi - có hơn 25% dân số thiếu dịch vụ cơ bản.

Cung với đó, Ủy ban Kinh tế Nước toàn cầu (GCEW) mới công bố báo cáo “Kinh tế của nước: Đánh giá chu trình thủy văn như một tài sản chung toàn cầu”, đưa ra những cảnh báo nghiêm trọng về cuộc khủng hoảng nước hiện nay.

Báo cáo nhấn mạnh, vào cuối thập niên này, nhu cầu nước ngọt trên thế giới sẽ vượt xa nguồn cung thực tế tới 40%, đặt hệ thống cung cấp nước toàn cầu dưới sức ép “chưa từng có”. GCEW cảnh báo, nếu cuộc khủng hoảng nước không được giải quyết, đến năm 2050, kinh tế toàn cầu có thể giảm 8% GDP, trong khi ở các nước nghèo, con số này có thể lên tới 15%. Đồng thời đe dọa đến 50% sản lượng lương thực thế giới.

Ngoài ra, tình trạng thiếu nước sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn do tác động của biến đổi khí hậu. Điều này thể hiện rõ qua tình trạng bất thường ở nhiều lưu vực sông lớn trên thế giới. Trong khi khu vực Amazon đang trải qua đợt hạn hán chưa từng có trong lịch sử, thì nhiều khu vực ở châu Âu và châu Á lại đang đối mặt với các trận lũ lụt nghiêm trọng.

Những hệ lụy

Thực trạng trên là rất đáng báo động, tuy nhiên, vấn đề này lại bị bỏ qua bởi những thay đổi lớn về khí hậu toàn cầu. Nhiều chính phủ thường xem khí hậu như là vấn đề lớn nhất của Trái Đất và hậu quả là tình trạng thiếu hụt nước trên thế giới ngày càng ít được chú trọng như hiện tượng ấm dần lên toàn cầu.

Theo LHQ, nguyên nhân khiến nước ít được quan tâm là bởi không có cuộc khủng hoảng nước nào trên toàn cầu. Các vấn đề về nước chỉ hiện diện như là những tình trạng khó khăn ở phạm vi khu vực.

Mặc dù Trái Đất không thiếu nước, nhưng hơn 97% nước trên “hành tinh xanh” là nước mặn, không thể dùng cho sinh hoạt, canh tác hay các hoạt động khác. Tình trạng thiếu nước sạch ảnh hưởng đến con người trong trồng trọt, cung cấp nước uống và vệ sinh.

Trước đây, xung đột quân sự liên quan đến quyền sử dụng nước cũng đã dẫn đến các vấn đề an ninh quốc gia nghiêm trọng giữa các nước, như tranh chấp giữa Ethiopia và Ai Cập về sông Nile, giữa Botswana và Namibia về sông Okavango hay giữa Israel, Palestine và Jordan về sông Jordan. Các nguồn nước xuyên biên giới như vậy luôn tiềm ẩn nguy cơ gây ra xung đột.

Hiện nay, khái niệm “chủ quyền vĩnh viễn” đối với nguồn tài nguyên thiên nhiên góp phần ngăn chặn nguy cơ xảy ra những “cuộc chiến nước”, nhưng những thay đổi gần đây trong môi trường an ninh và chính trị toàn cầu lại làm gia tăng mối lo ngại rằng “liệu các cuộc thương lượng hòa bình về vấn đề nước có thể tiếp tục kéo dài không?”.

Liên quan đến câu hỏi này, không thể không đề cập đến một số trường hợp hiện tại, đó là căng thẳng giữa Ấn Độ, Trung Quốc và Pakistan cũng gia tăng vì nguồn nước chung, do hệ quả của việc đẩy mạnh sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu dân số tăng; cảnh báo về viễn cảnh giữa 5 quốc gia ở Nam Á, nơi mà Tajikistan và Kyrgyzstan sở hữu nguồn nước nhiều hơn mà lại có kế hoạch xây đập thủy điện, khiến hạn chế dòng chảy đến các nước láng giềng, gồm Uzbekistan, Kazakhstan và Turkmenistan.

Trong số các quốc gia ASEAN, những đối sách của Thái Lan trước vấn đề nguồn nước thực sự rất đáng lưu ý. Chính phủ nước này thực thi các chính sách nhằm hạn chế tối đa việc sử dụng nước, bằng cách không canh tác lúa trái vụ hay chuyển sang trồng các loại nông sản có khả năng chống hạn. Nhiều nông dân Thái Lan còn tham gia vào các chương trình việc làm của chính phủ khi nông nhàn, như làm việc cho các dự án nạo vét kênh tưới tiêu.

Các nhà quan sát quốc tế nhận định, trong bối cảnh các quốc gia tích cực triển khai những kế hoạch lớn, như chuyển đổi sang năng lượng tái tạo để ngăn chặn ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đây cũng là lúc chính phủ các nước cần đặt mục tiêu cho nỗ lực xa hơn, nhằm đối phó với những thách thức liên quan đến vấn đề nước sạch. Do đó, tiến trình đạt được một hiệp ước nước toàn cầu có thể mất nhiều năm, nhưng cần phải khởi động ngay từ bây giờ.

Nguồn: Báo Hải Phòng