Chuẩn nông thôn mới gặp khó vì… nước sạch

Khó từ nhiều phía

Theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới (NTM) và nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025, quy định các xã đạt NTM phải có từ 15% đến 20% trở lên số hộ gia đình được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung mới đủ điều kiện đạt chuẩn NTM và từ 55% đối với xã đạt NTM nâng cao. Đây là một trong những tiêu chí gây ra không ít khó khăn, lúng túng cho nhiều xã ở huyện miền núi tại Thanh Hóa.

Chỉ còn 2 tháng nữa, xã Xuân Du, huyện Như Thanh phấn đấu về đích xã NTM nâng cao. Tuy nhiên, quy định trong bộ tiêu chí quốc gia về xã xây dựng NTM nâng cao, xã phải đạt 55% số hộ trở lên được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung mới đủ điều kiện. Tiêu chí này đã, đang khiến cho mục tiêu về “đích” xã NTM nâng cao khó có thể đạt được.

Bà Trịnh Thị Liên - người dân trú tại thôn 4, xã Xuân Du, huyện Như Thanh (Thanh Hóa) cho biết: Gia đình bà lâu nay vẫn đang dùng nước giếng khoan. Khi nghe có chủ trương được sử dụng nước sạch, bà và người dân trong thôn đã rất vui mừng. Tuy nhiên, để được sử dụng nước sạch, chính quyền yêu cầu các gia đình phải đóng phí với hình thức xã hội hóa với mức 3 triệu đồng/hộ. “Đây được cho là mức phí khá cao so với mặt bằng kinh tế và sẽ gây khó khăn cho bà con nhân dân” - bà Liên nói.

Tại huyện vùng biên Quan Sơn, đến thời điểm đầu tháng 7/2022, toàn huyện vẫn chưa có nhà máy nước sạch tập trung nào được xây dựng, mặc dù huyện đã có nỗ lực kêu gọi đầu tư từ nhiều năm nay. Ngay cả khu vực thị trấn Sơn Lư, nhu cầu nước sạch đang trở thành vấn đề bức thiết, chứ chưa nói đến các xã vùng xa. Trên địa bàn huyện, nhiều xã vùng biên cách thị trấn tới 60km với địa hình rừng núi cách trở, dân cư lại phân bố thưa thớt nên vô cùng khó khăn nếu triển khai hệ thống nước sạch tập trung. Không chỉ riêng huyện Quan Sơn, đa phần các huyện miền núi của tỉnh đều chưa có hệ thống cấp nước tập trung (nước máy) theo quy chuẩn, việc kêu gọi doanh nghiệp đầu tư còn là câu chuyện dài, bởi các doanh nghiệp còn tính tới chuyện lợi nhuận nên chưa sẵn sàng đầu tư nhà máy xử lý nước sạch ở vùng sâu, vùng xa.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, không chỉ các huyện miền núi tại Thanh Hóa đang gặp khó khăn với tiêu chí nước sạch mà ngay tại các huyện đồng bằng hiện nay cũng đang gặp khó từ phía… người dân. Trong khi rất nhiều xã trên địa bàn tỉnh đều kêu khó, thì tại huyện Quảng Xương, khi chính quyền đã kêu gọi doanh nghiệp đầu tư nhà máy nước sạch, nhiều hộ dân lại không sử dụng.

Chưa có lời giải

Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Ngọc Lương - Bí thư Đảng ủy xã Xuân Du, huyện Như Thanh cho rằng Theo tiêu chí, xã phải đạt 55% số hộ trong xã sử dụng nước sạch tập trung, tương đương khoảng 750 hộ sử dụng mới đạt được yêu cầu của tiêu chí đưa ra. Đây là vấn đề khó khăn. Về giải pháp, xã đang chủ trương đấu nối đường ống dẫn nước từ nhà máy nước tại huyện Triệu Sơn. Tuy nhiên, về quy hoạch phân vùng cấp nước của nhà máy này thì xã Xuân Du không nằm trong phân vùng cấp nước. Bên cạnh đó, khó khăn là khoảng cách xa (10km), phải xã hội hóa là điều không dễ dàng.

Trao đổi với phóng viên Báo Đại Đoàn Kết, ông Dương Văn Giang - Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình Xây dựng NTM tỉnh Thanh Hóa cho biết: Với bộ tiêu chí mới này thì không chỉ riêng Thanh Hóa gặp khó mà còn là cái khó chung của cả nước. Với chỉ tiêu nước sạch theo Bộ tiêu chí NTM mới được ban hành, sẽ rất nhiều xã khó về đích NTM, càng khó hơn với NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu. “Để có hướng tháo gỡ, trước mắt, chúng tôi đã chia ra thành từng khu vực, gồm 7 huyện miền núi cao, 4 huyện miền núi thấp, khu vực đồng bằng và vùng ven biển. Mỗi vùng có mức độ khó khăn riêng, từ đó để đề ra những hướng tháo gỡ từng bước theo đặc thù riêng. Tuy nhiên, đây mới chỉ là giải pháp tạm thời. Còn về lâu dài vẫn cần có giải pháp mang tính căn cơ mới có thể tìm được “lời giải” cho bài toán nước sạch ở nông thôn hiện nay” - ông Giang nói.

Theo Quyết định số 318/QĐ-TTg ngày 8/3/2022, của Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM và NTM nâng cao, giai đoạn 2021-2025 (nhưng mới áp dụng từ tháng 3/2022), các xã khu vực III (xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) ở Bắc Trung bộ phải có từ 15% số hộ gia đình được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung mới đủ điều kiện đạt chuẩn NTM. Tương tự, các xã không thuộc khu vực III phải có từ 20% số hộ trở lên được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung mới đủ điều kiện thẩm định đạt chuẩn NTM.